Pahalı Zevkler ve Karşılıksız Çekler

2009'da yayımlanan Sports Illustrated raporuna göre NBA oyuncularının yüzde altmışı emekli olduktan beş yıl sonra, NFL oyuncularının yüzde yetmiş sekizi ise emekli olduktan iki yıl sonra finansal zorluklar yaşamaya başlıyor. Biz de bu hazin durumu kendimize dert edindik ve elimizi taşın altına koyduk. Aşağıdaki listede bazen ibretlik örneklerle "Onlar yapmış siz yapmayın" demeye çalıştık. Bazense hikâyeleriyle feyz alabileceğiniz isimlerden bahsettik. Karşınızda Miras Yönetme Rehberi.

Çevrenize Güvenmeyin

Etrafınızdaki insanlara ne kadar güveniyorsunuz? Elbette kimseyi kuşkulandırmak istemeyiz. Fakat klasikleşen ve hepimize sıkça öğütlenen ''Çevrenizdeki insanları iyi seçin!'' cümlesi spor dünyasında normalden biraz daha fazla önemli. Zira yakınınızda bulundurduğunuz insanlar yaşam kalitenizi artırabilirken, sizi milyonlarca dolar borcun altına da sokabilirler, hatta akıldışı kararlar alarak tamamen iflas etmenize bile sebep olabilirler.

San Antonio Spurs ile birlikte beş şampiyonluk yüzüğünü parmağına geçiren ve parkede her zaman soğukkanlı görünen Tim Duncan çevresine kolay güvenen insanlardan. Yıldız isim, yatırımcısının fikrine inanarak batmak üzere olan bir kozmetik firmasına ciddi miktarda para yatırmıştı. İflas etmese de maddi anlamda büyük yara almıştı. Eski NFL oyuncusu Bernie Kosar ise etrafındaki insanlara 'hayır' diyemeyenlerden. Kosar, bir röportajında onlarca arkadaşına ve akrabasına toplamda sekiz haneli miktarlarda borç para verdiğini söylemişti. Bu konudaki bir başka örnekse tam yedi sezon Liverpool formasını sırtında taşıyan John Arne Riise. Liverpool'lu sol bek, menajerine güvenip yaptığı yatırımlardan sonra iflas bayrağını çekmiş, kısa süre sonra da menajeriyle beş milyon dolarlık bir davada karşı karşıya gelmişti. Adebayor'un kardeşi Rotimi mi? İsterseniz ondan hiç bahsetmeyelim...

Kondom Kullanın

Spot ışıkları, çekici bir sporcu bedeni ve kalın bir cüzdan... Bu üçlü, hareketli bir hayatı tercih eden sporcuları gecelerde aranan kimseler yapmak için yeterli. Wilt Chamberlain gibi 20 bin kadınla yattığınızı iddia etmenize gerek yok, zira yapacağınız bir elin parmaklarını geçmeyecek miktarda hata, ömür boyu başınızı ağrıtabilir. Başlıktaki basit ama işlevsel çözüm, sosyal hayatınız kadar banka cüzdanınızı da kurtarmanızı sağlayabilir.

1991 NBA Draft'ının bir numarası Larry Johnson, dört farklı kadından beş çocuğa sahip. 80 milyon doların üzerinde bir kazançla kapattığı basketbol günlerinin ardından 2015 yılında mahkeme kararıyla iflasını açıklayan Johnson, iştirak nafakası ödemelerini karşılayamadığını not düşmüştü. Öyle ki aynı yıl içinde annelerden biri olan Laura Tate'in açtığı davada, geride kalan yıllarda Tate'e 900 bin dolar borçlu olduğu ortaya çıkmış ve Kaliforniya'daki evini bunun karşılığında Tate'e kaptırmıştı.

Bu konudaki uç örneklerden biri de Michael Jordan'ın ikinci üçlemesinde Bulls'la yüzük de kazanan Jason Caffey. Sekiz farklı partnerinden on çocuğu bulunan Caffey, ödeyemediği iştirak nafakaları yüzünden 2 milyon dolara yakın bir borca girdi; bu sebeple hakkında gözaltı kararı dahi çıkarıldı. Siz siz olun, korunmanın kıymetini bilin.

Harcamalarınızı Abartmayın

Kullanılmayan eşyalara yüksek meblağlar ödemek konusunda ne kadar ileri gittiniz? Bir koşu bandına çok fazla para ödeyip sonra evin bir köşesine atmış olabilirsiniz. Peki ya bir katı meyve sıkacağına? Herkesin bu konuda anlatacak bir şeyleri vardır. Böyle küçük harcamalar yüzünden başınıza iş açılmayacağını düşünebilirsiniz. Peki ya harcamaları biraz daha abartırsanız? Örneğin Mike Tyson, parasını har vurup harman savurmak konusunda o kadar ileri gitmişti ki evinin salonunda bir Sibirya kaplanı besliyor, bir doğum günü partisine 400 bin dolar harcayabiliyordu. Ya da bir başka boksör Evander Holyfield, kendisine Atlanta'da 109 odalı 17 banyolu bir malikâne satın almaktan geri durmuyordu.

Bu konuda gıptayla bakacağımız isimler de var. Yılda 27,5 milyon dolar kazanan Amerikan futbolu oyuncusu Kirk Cousins, 5 bin dolara anneannesinden aldığı arabayı kullanıyormuş. Meslektaşı Ryan Kerrigan ise, tasarruf amacıyla çocukluk arkadaşıyla aynı evde yaşıyor ve her zaman evde yemek pişiriyormuş. Meksika yemekleri yapan ünlü zincir restoran Chipotle hariç... Kerrigan, ucuzluğuyla meşhur restorana ara sıra da olsa gidiyormuş.

Siz yine de gereksiz bir harcama yapacağınızı hissettiğinizde Mike Tyson'ın şu sözünü ve salonundaki Sibirya kaplanını aklınıza getirin: "Otuzlu yaşlarımda yaşadıklarımla birlikte çok uzun süre hayatta kalabileceğimi düşünmüyordum."

Kumara Bulaşmayın

Profesyonel sporun getirdiği üst düzey rekabeti, ana dalınız kadar yetenekli olmadığınız alanlara yansıtmayın. Kumar, eski sporcuların banka hesaplarını kurutan baş unsurlardan bir tanesi. Gerek yurt içinden gerekse de dünyadan sayısız örneği bu noktada anabiliriz. Örneğin NBA'in 90'lardaki en büyük yıldızlarından Charles Barkley, Graham Bensinger'e verdiği röportajda "10 ila 20 defa bir gecede masadan bir milyon dolar kaybederek kalktığını" itiraf etmekten çekinmiyor.

Kumar masasında yüklü meblağlar bırakan bir başka isim de kırmızı şeytanların eski 10 numarası Wayne Rooney. Küçük yaşlardan itibaren Manchester United ilk 11'inde izleme şansı yakaladığımız yıldız oyuncunun kumar masasında cebinden çıkan para henüz 25 yaşındayken bir milyon sterlin'e ulaşmıştı bile. Bu merak, Manchester'daki kumar salonlarının birkaçında adına VIP kumar hesapları açılmasını sağlamıştı. 2009 yılında, yine Manchester'da bir barda sadece iki saatte kaybettiği altmış beş bin euro, İngiliz santrforun kumar merakının vahametini de pekiştirir nitelikte.

Spor bahislerini de atlamayalım... Geçtiğimiz aylarda Sevilla'ya gideceğine dair kardeşine bahis oynatan Daniel Sturridge, hem altı hafta futboldan uzaklaştırıldı hem de 75 bin sterlin para cezası aldı. İşin ilginci, transferin bu satırlar yazılırken hâlâ gerçekleşmeyişiydi...

Hâkim Olmadığınız Sektörlerden Uzak Durun

Emekliliğin ardından kazandığınız tüm parayla bambaşka sektörlere yatırım yaparak daha fazla gelir elde etmeyi hedefliyor olabilirsiniz. Ama gerekli altyapınız yoksa belki de bu girişim boş bir çabadan ibarettir. Her zaman kulaktan kulağa dolaşan ''Bu işte iyi para var'' duyumlarıyla açtığınız bir işletme yüzünden kendinizi, ödeyemediğiniz borçların altında bulabilirsiniz.

Mesela 11 yıl boyunca New York Mets ve Philadelphia Phillies'de profesyonel beyzbol oynayan Lenny Dykstra, sporculuk kariyerinin ardından bir de borsa dünyasında yıldızlaşmaya kalktı. Bu alanda hayli ileri giden sporcu, kendisini medyada ve kişisel çevresinde borsa gurusu olarak tanıtmaya başladı. 2008 yılında sahip olduğu yaklaşık 58 milyon dolarlık malvarlığı, bir yıl sonra Nails Investment isimli bir yatırım şirketi açmasının ve sporculara yaşam tarzı belirlemeye yönelik açtığı Players' Club isimli derginin ardından ciddi şekilde geriledi. Son olarak finansal tavsiyeler vermek için kurduğu TheStreet.com isimli internet sitesinin de başarısız olması, Dykstra için tozpembe günlerin bitmesi anlamına geliyordu. İflasından kısa süre sonra araba hırsızlığından tutuklanan beyzbolcu, bir yıla yakın süre cezaevinde kaldı.

Başarısız yatırımlar konusunda bir başka örnek de 1964 ile 1975 yılları arasında Beşiktaş'ın kalesini koruyan Sabri Dino. Dino, futbolculuk kariyerinin ardından kurduğu gömlek firmasında işlerin iyi gitmemesinin ardından iflas etmişti.

Düşünmeden Konuşmayın

Aklınıza gelen ilk cümleleri kamera karşısında sarf etmek, her zaman mantıklı sonuçlar vermeyebilir. Muhtemelen Latrell Sprewell de buna katılacaktır. 2004 yazında, takip eden sezon sonunda bitecek kontratını uzatmak için 3 yıl, 21 milyon dolarlık bir teklif yapan Timberwolves'a basının önünde verdiği cevap, "Neden şampiyon olmalarına yardımcı olayım ki? Benim için hiçbir şey yapmıyorlar. Risk içindeyim. Çok fazla risk... Karnını doyurmam gereken bir ailem var" olmuştu.

Amerikan medyası, o parayla kaç ailenin doyabileceğine dair yazılarla dolarken, Sprewell kontratının son yılını pek de parlak geçirmedi. Elinin tersiyle ittiği sekiz haneli kontratın ardından bir daha herhangi bir NBA takımından teklif alamadı. Sona eren basketbol kariyerini takip eden on yıl içerisindeyse sadece servetini değil, aynı zamanda ailesini de kaybetti.

Maaş çekleri kadar önemli bir gelir kaynağı olan sponsor anlaşmalarını korumak için de yer yer çenenizi kapalı tutmak faydalı olabilir. Filipinler'de siyasete atılan boksör Manny Pacquiao'nun 'eşcinsel insanların, hayvanlardan daha kötü olduğuna' dair açıklamaları ve yüzücü Ryan Lochte'nin 2016 Rio esnasında neredeyse ABD ve Brezilya arasında diplomatik bir krize sebebiyet verecek yalan beyanları, son dönemde sponsor kaybıyla neticelenen popüler örnekler arasında.

Eğitime Yatırım Yapın

Emekli olmuş profesyonel sporcuların bir kısmına, dönem dönem hazırlanan 'Şimdi Neredeler?' listelerinde 'bitmiş' hâllerde rastlayabilirsiniz. Ancak aralarından bir o kadarı da gerek sporculuk döneminde gerekse sonrasında attığı akılcı adımlarla servetini katlamaya devam etmiştir. Dallas Cowboys quarterback'i Roger Staubach bunun en öne çıkan örneklerinden. Staubach, 1970'lerdeki sporculuk dönemlerinde, sezon biter bitmez soluğu emlak şirketlerinde alıyor ve çalışıyormuş... Hâl böyle olunca da profesyonel kariyerini noktalamasının hemen ardından kurduğu Staubach Company isimli emlak şirketinin kısa sürede zirveye çıkmasına şaşırmamak gerekiyor.

Diğer taraftan, iki majör turnuva şampiyonluğu bulunan Avustralyalı golfçü Greg Norman'ın aşçılık konusunda eğitim aldıktan sonra South Carolina'da da açtığı restoran, hâlâ Avustralya yemekleri tatmak isteyenlerle dolup taşıyor. Harvard Business School'da konuk katılımcı sıfatıyla konuşmalar yapan Maverick Carter gibi iş ortakları, Warren Buffett gibi tecrübeli dostları olan LeBron James'in Liverpool'dan hisse satın alması da şunu gösteriyor: Hangi dönemde olursa olsun, tecrübe ve eğitimle desteklenen akılcı finans hamleleri, kariyeriniz bittikten sonra da ceplerinizin dolması anlamına geliyor.

Takım Sahibiyle Aranızı İyi Tutun

Aktif spor yaşamınız sürerken kurduğunuz ikili ilişkiler, hayatta duvara tosladığınız anlarda imdadınıza yetişebilir. NBA'de geçirdiği 13 sezonda 100 milyon dolar civarında para kazanan Vin Baker, All-Star seçilmiş, üzerine olimpiyat altınını da eklemişti. Sonrasındaysa alkol problemi ve aşırı harcamalarla dibe vurmuştu. Ayağa kalkmak için bir fırsata ihtiyacı olan Baker'ın aklında, Seattle SuperSonics'te oynarken takım sahibi olan Starbucks CEO'su Howard Schultz vardı. Baker, Schultz'un devreye girmesiyle Connecticut'taki evine 15 dakika mesafedeki bir kahve dükkanında işe başladı. Her sabah 03.45'te dükkanı açıp 04.30'da servise hazır hâle getiren Baker, hayatını yeniden düzene soktu; üzerine Tanrı ve Starbucks adlı bir kitap dahi yazdı. 2014-16 arasındaki 'Starbucks Terapisi' sonrası basketbol dünyasına geri döndü. Yaz kamplarında çocuklarla başlayan basketbol mesaisi, geçen yıldan bu yana Mike Budenholzer'ın Milwaukee Bucks'taki ekibinde devam ediyor.

Yönetici katına ulaşamıyorsanız dert etmeyin, soyunma odasının sahipleri de kâfi. Elde avuçta ne kaldıysa yitiren ve 1992 model Buick aracında gecelerini geçiren Ray Williams'ın imdadına eski takım arkadaşları Larry Bird ve Kevin McHale yetişmişti. 2013'te hayatını kaybeden Williams, bu sayede son yıllarını yeniden bir eve ve işe sahip olarak geçirmişti.

Kendi Markanızı Kurun

Forbes'ta yayımlanan 'Kendi markanızı yaratmanın on altın kuralı' başlıklı yazıda en fazla üzerinde durulan iki kural şöyle: ''İnsanlara bir hikâye anlat'' ve ''İnsanların senin hikâyeni anlatmalarına izin ver.'' Bu iki kuralın tek başlarına yeterli olmayacağı açık. Ancak eğer dünya çapında tanınan bir sporcuysanız bu, diğer insanlardan birkaç adım önde olduğunuz anlamına geliyor. Dolayısıyla aktif spor hayatınızı bıraktıktan sonra kasanızdaki parayı katlamak istiyorsanız, kendi markanızı yaratmak, kullanabileceğiniz en iyi yöntemlerden bir tanesi olabilir.

Dünyaca ünlü kaykaycı Tony Hawk bu konuda en öne çıkan isim. Hem X Games oyunlarındaki başarısıyla hem de pazarlama alanındaki yeteneğiyle kıtalararası bilinirlik elde eden Hawk, 1992 yılında Birdhouse isimli kaykay ve kaykay ekipmanları üreten bir şirket kurmuştu. Çıkardığı Pro Skater isimli konsol oyunları da cabası… Hawk, kaykay kültürünün yeni nesillere oyunlar aracılığıyla aktarılabileceğini görmüştü.

Kendi markasını sıfırdan başarıya taşıyabilen bir diğer isim de eski dünya bir numarası Björn Borg. İsveçli efsane tenisçi, kendine ait, 'Björn Borg' markasıyla ilk önce İsveç ve Hollanda sonra da Almanya ve Birleşik Krallık'ta kısa sürede ciddi satış rakamlarına ulaşmıştı. Borg, sahadaki zarafetinin moda dünyasına taşınabileceğini anlamış ve buna yatırım yapmıştı.

Hatalarınızla Barışık Olun

Çoğu şeyi hayata geçirmek, söylendiği kadar kolay olmaz. Muhtemelen siz de yukarıdaki hatalardan bir ya da birkaçını çoktan yaptınız. Sorun değil. Toparlanmak için hâlâ fırsatınız var. NBA'deki nihai maçından iki sene sonra mahkeme kararıyla iflasını açıklayan Antoine Walker, o fırsatı iyi değerlendirenlerden. Yüz milyon doları aşkın kazancını yanlış yatırımlar ve aşırı -her maça ayrı, özel dikim takım elbiselerle çıkmak gibi- harcamalarla tüketen Walker, benzer hataları genç meslektaşlarının yapmaması için çalışıyor. Yatırım şirketi Morgan Stanley'nin 'Küresel Spor ve Eğlence' departmanındaki finansal eğitimlerde ders veren eski Celtics'li, kolejdeki ve profesyonel olmuş sporculara aynı dikenli yollardan nasıl hasarsız geçebileceklerini anlatıyor.

Broadway'e kadar taşınan bir stand-up gösterisine başlayan Mike Tyson ve bir ara hacizden 'yırtmak' için Orta Afrika Cumhuriyeti'nden ataşelik peşine dahi düşen, bugünlerdeyse yorumculuk yaparak yeniden saygıdeğer günlerine geri dönüş yapan Boris Becker, dibi gördükten sonra ayağa kalkmasını bilen şaşaalı figürler arasında.