Soru İşareti

Mart, Afrika kıtası için futbolda radikal bir değişim ayıydı. FIFA Başkanı Gianni Infantino'nun destek verdiği Güney Afrikalı işadamı Patrice Motsepe, Afrika Futbol Konfederasyonu'nun (CAF) sekizinci başkanı seçildi. Motsepe, dört adayla başlayan seçim sürecinde diğer üç adayı başkan yardımcıları olması konusunda ikna etti. CAF tarihindeki ilk Güney Afrikalı başkan olan milyarder işinsanı, kurulduğundan bu yana kıtanın Frankofon bölgelerinin egemenliğinde olan konfederasyonun Anglofon Afrika'dan çıkan ilk başkanı.

Patrice Motsepe, 3,1 milyar dolarlık servetiyle Afrika'nın en zengin on insanından biri. Kıtanın ilk siyahi milyarderi ve Forbes'un zenginler listesine giren ilk siyah Afrikalı. Ayrıca Forbes, kendisini 2017 yılında dünyanın en büyük 100 iş zekâsından biri olarak gösterdi. Peki bu servet nasıl elde edildi?

Ayrımcı politikaların egemenliğinde geçen Apartheid döneminin ardından 1990'larda maden endüstrisine giriş yapan Motsepe'nin serveti bu dönemden itibaren arttı. Zor durumdaki madenleri düşük fiyata alıp maliyetlerini kısan Motsepe; altın, nikel, demir ve kömür madenlerinin sayısını her geçen gün yükseltti. Motsepe, dünyanın en büyük altın madenciliği şirketlerinden birinin CEO'su aynı zamanda. Siyasi ilişkileri kuvvetli CAF'ın yeni başkanının eşi, ülkenin önde gelen moda girişimcilerinden Precious Moloi. En büyük ablası, Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa ile evli olan Motsepe'nin diğer kız kardeşi, ülkedeki madencilik endüstrisinin başındaki ilk kadın.

Tez

Güney Afrika futbolunun en başarılı kulübü Mamelodi Sundowns'un 2004'ten bu yana sahibi olan Motsepe, Afrika futbolunda kendisinden daha fazla para kaybeden biri olmadığı görüşünde. Pretoria merkezli Mamelodi Sundowns ile Güney Afrika futbolunu Kaizer Chiefs ve Orlando Pirates ekseninden çıkaran zengin işadamı, son 15 yılda yedi şampiyonluk gördü. 2016'da Afrika Şampiyonlar Ligi şampiyonu da olan Mamelodi Sundowns, son 25 yılda bunu başarabilen tek Güney Afrika kulübü. Ayrıca Mamelodi Sundows, onun tek spor yatırımı değil. Kıtanın en güçlü ragbi kulübü Blue Bulls'un 2019'dan bu yana iki çoğunluk hissedarından biri Motsepe. Yeni görevinin ardından her iki kulübün yönetimini oğluna bırakacağı tahmin ediliyor.

Yeni başkanın, iş dünyasının ilgisini Afrika futboluna çekmek konusunda başarılı olacağı düşünülüyor. Özel sektörle ortaklık ve sponsorluğun önemine vurgu yapan Motsepe'nin on maddelik seçim manifestosu, 'Afrika futbolunu dünyanın en iyisi olacak şekilde inşa etmek' başlığını taşıyordu. İyi yönetim, etik, şeffaflık, Afrika futbolunun altyapısına yatırım, turnuvalardaki para ödüllerinin artırılması ve yasal reformların hayata geçirilmesi, manifestoda dikkat çeken noktalardı.

Problematik

Başkan Motsepe'yi çözülmesi gereken çok sayıda sorun bekliyor. Kasım ayında FIFA, eski başkan Ahmad Ahmad'i yolsuzluk gerekçesiyle beş sene boyunca her türlü spor faaliyetinden men etti. Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi (CAS), Ahmad'in başvurusunun ardından cezayı beş yıldan ikiye düşürdü. CAF, Ahmad'in etik ihlalleri ve yolsuzluklar nedeniyle mali açıdan çöktü. Fransız merkezli Lagardere Sports ile yapılan 1 milyar dolar değerindeki televizyon ve pazarlama anlaşmasını bozan Ahmad'in sadece 2019-20 sezonunda CAF rezervlerinde 40 milyon dolarlık zarara neden olduğu tespit edildi. Motsepe, yaşanan mali sorunlara ve turnuvaların yayın hakkıyla ilgili sıkıntılara acil bir çözüm üretmek durumunda. Yeni başkan, yıllardır Afrika futbolunu esir eden yolsuzluk sorununa ve modası geçen sorunlu yönetim tarzına çare bulması gerektiğini de biliyor.

Antitez

Güney Afrika basını, 59 yaşındaki işinsanının bu göreve uygunluğundan pek emin değil. Motsepe'nin madencilik mesaisinin futbola odaklanması açısından engel teşkil edip etmeyeceği soru işareti. Motsepe, başta Güney Afrika olmak üzere, kıtanın bütün önemli futbol yöneticilerinin desteğini alsa da şu ana dek kulüp sahipliği dışında futbolla herhangi bir bağa sahip değildi. Yeni başkanın en çok eleştirildiği konu ise FIFA'nın desteğini alarak bu göreve seçilmesi. Tabloid gazetelerden The Sowetan, Avrupalıların tercih ettiği bir ismin seçimde dayatıldığını iddia ediyor ve bu durumu dolaylı olarak yeniden kolonileşmeye benzetiyor. Motsepe'nin bu başkanlığı Infantino'ya borçlu olduğu düşüncesinde olan The Sowetan, bir noktada bu borcu ödemekle yükümlü olacağına inanıyor. 2023 FIFA Başkanlık Seçimi'nde Afrika kıtasının 54 üyeyle birlikte Infantino'yu destekleyerek bu borcu ödeme ihtimali de iddialar arasında. Başkanın Afrika'nın çıkarlarına odaklanacak kadar bağımsız olup olamayacağı merak ediliyor.

Arkadaşlarının 'siyah kapitalist' lakabı taktığı Motsepe'ye yönelik eleştirilerden bir başkası da -seçim manifestosunda da yer alan- on maddenin yeni hiçbir şey vadetmemesi. Üstelik Motsepe'nin başkan seçildiği Rabat'taki kongrede manifestosunda yer alan etik, iyi yönetim ve şeffaflık konularında belirgin olarak sessiz kalması dikkat çekti. Yeni başkanın CAF'ın sorunlarını anlamak ve düzeltmek için tasarladığı planı dört yıllık görev süresinde tamamlamasının da zor olduğu düşünülüyor. Konfederasyona üye 54 ülkenin finansal olarak kendi kendine yetmesini hedefleyen Motsepe'nin bu hedefi takdir edilse de kısa ve orta vadede söz konusu hedefe ulaşılmasına pek ihtimal verilmiyor.

Patrice Motsepe'nin bütün bu eleştirilere göğüs gererek Afrika futboluna daha parlak bir gelecek sağlama beklentisini karşılayıp karşılayamayacağını önümüzdeki dört yıldaki icraatları gösterecek. Ancak ortada haddinden fazla soru işareti var...